Το μαύρο ταξί: Μια περιήγηση στην ζωντανή ιστορία του Μπέλφαστ
Μπέλφαστ, Φεβρουάριος 2017
Στην πλατεία Donegall που εδρεύει το Δημαρχείο της πόλης σταθμεύουν συνήθως τα μαύρα ταξί. Εκ πρώτης όψεως μοιάζει με μια τουριστική υπηρεσία, που έχει στόχο να ξεναγήσει τους επισκέπτες στους δρόμους και τις γειτονιές του Μπέλφαστ, όπου και βρίσκονται οι περισσότερες διάσημες πολιτικές τοιχογραφίες της Βόρειας Ιρλανδίας. Ένας μάλλον εύκολος τρόπος να γνωρίσεις το πολιτικό παρελθόν της πόλης, την κουλτούρα αλλά και τις αντιλήψεις των κοινοτήτων της πόλης. Οι δημόσιες τοιχογραφίες (Murals) λαμβάνουν χώρα κυρίως στις γειτονίες των Καθολικών (Φολς Ρόουντ) και Προτεσταντών (Σανκίλ Ρόουντ), οι οποίες σημαδευτήκαν από τις εχθροπραξίες των δυο αντιμαχόμενων ένοπλων οργανώσεων, του ΙΡΑ, την ανεπίσημη ιρλανδική ένοπλη στρατιωτική οργάνωση και του UVF, την παραστρατιωτική ομάδα που αντιμάχονταν τον ΙΡΑ.
Οι ταξιδιώτες κάθονται αναπαυτικά στα πίσω καθίσματα και η περιήγηση στην δημόσια ιστορία του Μπέλφαστ αρχίζει με μια ιδιότυπη ξενάγηση, καθώς το ύφος του οδηγού - ξεναγού είναι καθημερινό, προσωπικό και σε προτρέπει να συζητήσεις μαζί του. Καθοδόν για τις γειτονιές, η συζήτηση αρχίζει με τις μετονομασίες των ιρλανδικών πόλεων. Οι σημειώσεις του βορειοϊρλανδού συγγραφέα, Μπράιαν Φρίελ, για το θεατρικό έργο, «Ο ξεριζωμός» περιγράφουν την επίπονη διαδικασία του ξεριζωμού των λέξεων: «Δούλευα πάνω σε ένα έργο που κατέληξε να ονομασθεί «Translations» / «Ο ξεριζωμός». Διαδραματίζεται σε ένα αγροτικό σχολείο στο Μπάλιμπεγκ, στην Κομητεία του Ντόνεγκαλ, στα 1833. Ο βρετανικός στρατός ασχολείται με τη χαρτογράφηση ολόκληρης της Ιρλανδίας, μια διαδικασία που σημαίνει τη μετονομασία κάθε τοπωνυμίου σε ολόκληρη τη χώρα. Είναι χώρα. Είναι εποχή μεγάλης αναστάτωσης για τους κατοίκους του Μπάλιμπεγκ: το αγροτικό τους σχολείο πρόκειται να αντικατασταθεί από καινούργιο, εθνικό σχολείο. Υπάρχει πάλι αρρώστια στις πατάτες. Πρέπει να μάθουν καινούργια γλώσσα (αγγλικά). Και επειδή η πόλη τους θα αποκτήσει καινούργιο όνομα, όλα όσα ήταν ως τώρα οικεία γίνονται ξένα».
Απόσπασμα της συζήτησης
«Ο Πατέρας μου ήταν ναυτικός. Πριν πολλά χρόνια ταξίδεψε στο Ντέρι (Derry) της Βόρειας Ιρλανδίας και είχε πολλές ιστορίες να μας αφηγηθεί από την δεκαετία του '90». Ο Φρέντυ, ο οδηγός του μαύρου ταξί, χαμογελά φιλικά και σχολιάζει την ελληνική ναυτοσύνη. Η συζήτηση όμως ολοκληρώνεται με μια αναγκαία προσθήκη για να διατηρηθεί η αντικειμενική στάση που οφείλουν να έχουν οι οδηγοί των μαύρων ταξί για τις πολιτικές αναταραχές που έλαβαν χώρα περίπου έναν αιώνα στην Βόρεια Ιρλανδία.
«Κάποιοι θα προσβάλλονταν στο άκουσμα της λέξης Ντέρι. Εμένα δεν με ενοχλεί αυτή η ονομασία, και εσύ ως τουρίστρια δεν χρειάζεται να ανησυχείς. Η επίσημη ονομασία του λιμανιού είναι Λόντοντερι. Ο Φρέντυ δεν κατονόμασε αυτούς που θα θίγονταν, ωστόσο μια αναδρομή στο πολυτάραχο πολιτικό παρελθόν της πόλης και στις πολύχρονες συγκρούσεις που έλαβαν χώρα ανάμεσα στις δυο αντιμαχόμενες πολιτικές και εθνολογικές ομάδες, μπορείς να βρεις ορισμένες από τις απαντήσεις. Το 1616, το λιμάνι μετονομάστηκε σε Λόντοντερι (London Derry) μετα την χρηματοδότηση της πόλης από επιφανείς Άγγλους. Την πολιτική ιστορία την γνώριζα και η πρόθεση μου δεν ήταν να μάθω την εθνική ταυτότητα του οδηγού που διακριτικά δεν ρώτησα από την αρχή της περιήγησης, αλλά να καταλάβω, - έστω και μέσα από αυτές τις σύντομες στιχομυθίες - το εξής: πως οι σημερινοί κάτοικοι, κυρίως Καθολικοί και Προτεστάντες βιώνουν την καθημερινότητα τους σε μια πόλη, που γενιές πολιτών γαλουχήθηκαν σε μια κουλτούρα πολιτικής αντιπαράθεσης.
Οι ρίζες αυτής της αντιπαλότητας μπορούν να ανιχνευτούν στην εθνολογική σύσταση της Βόρειας Ιρλανδίας, στην θρησκευτική ταυτότητα των κατοίκων, στην έλλειψη ίσων πολιτικών και εργασιακών δικαιωμάτων μεταξύ των πολιτών. Ανισότητες που υποκινήθηκαν από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και για χρόνια πυροδότησαν τον φανατισμό, την πολιτική και θρησκευτική μισαλλοδοξία, τον κοινωνικό αποκλεισμό και έναν κύκλο βίας μετατρέποντάς το Μπέλφαστ σε μια πόλη βαθιά διαιρεμένη. Μετα την «Συμφωνία της Καλής Παρασκευής» (1998) και την αποχώρηση του αγγλικού στρατού (2007) από τις πόλεις της Βόρειας Ιρλανδίας, φαίνεται να επικρατεί ειρήνη στην περιοχή.
Η αντιπαλότητα όμως μοιάζει να έχει μεταφερθεί στο πεδίο της συλλογικής μνήμης και της προφορικής ιστορίας. Οι τεράστιες σε μέγεθος τοιχογραφίες που φέρουν στιχομυθίες και ποικίλους συμβολισμούς αποσκοπούν στο να αφηγηθούν γεγονότα και αναπαριστούν πρόσωπα που πρωτοστατήσαν στις αναταραχές, διαμορφώνοντας, η κάθε πλευρά την δική της ιστορική μνήμη, μια μνήμη που εν πολλοίς έγινε και αντικείμενο του τουρισμού, του λεγόμενου πολιτικού τουρισμού, που διεκδικούν και οι δυο κοινότητες.
Κεντρική φωτογραφία: Η τοιχογραφία του Μπόμπι Σαντς (Bobby Sands) βρίσκεται στη γειτονιά των Καθολικών. Ήταν μέλος του ΙΡΑ, φυλακίστηκε και έχασε τη ζωή του στη διάρκεια της πολύμηνης απεργίας πείνας επί εποχής Θάτσερ. Ο Σαντς και εννιά πολιτικοί κρατούμενοι διεκδικούσαν να επανακτήσουν την ιδιότητα του πολιτικού κρατουμένου και τα δικαιώματα που τους είχαν αφαιρεθεί. Στην τοιχογραφία του Μπόμπι Σαντς διακρίνεται και η φράση: «Η εκδίκησή μας θα είναι το γέλιο των παιδιών μας».
Φωτογραφίες © Αποστόλης Τοβλέτογλου
